Inzicht in de samenstelling van de huishoudelijke afvalstroom opent deuren voor het bepalen van de gemeentelijke ambities ten aanzien van hergebruik, beheersing van de kosten én klimaatbeleid. Daarnaast biedt kennis van de samenstelling kansen voor verbetering van de inzamelmethodiek en communicatie. Het bekijken van de samenstelling vanuit verschillende invalshoeken geeft verrassende inzichten. Dit blijkt uit de sorteeranalyses die jaarlijks worden uitgevoerd door de GAD Gooi en Vechtstreek. Hierbij is naast hergebruik, ook gekeken naar CO₂-, kosten- en volumereductie.

Verschillende inzichten
In Gooi en Vechtstreek, waar de negen gewestgemeenten op het gebied van huishoudelijk afval samenwerken, vormt de samenstelling van huishoudelijk afval al jaren een inspiratiebron. Dit geldt zowel voor het beleid en de hergebruikdoelstellingen als voor het beperken van de afvalverwijderingskosten. In de periode 2003-2010 steeg het percentage hergebruik in de regio van 48% naar 55%. De afvalverwijderingskosten namen in dezelfde periode substantieel af. In 2010 werd in Gooi en Vechtstreek bovendien ruim 41 Kton CO₂- uitstoot vermeden door het gescheiden inzamelen en verwerken van huishoudelijk afval.
De GAD heeft de ambitie om de lat te leggen op minimaal 60% hergebruik van het huishoudelijke afval aan het eind van 2014. Daarmee wordt ook een substantiële bijdrage geleverd aan het regionale klimaatbeleid door ruim 45 Kton CO₂-uitstoot te vermijden. Dit komt overeen met de hoeveelheid CO₂ die wordt uitgestoten als gevolg van het elektriciteitsverbruik van ca. 22.000 huishoudens ofwel 20% van alle huishoudens in Gooi en Vechtstreek. De insteek is om het verbetertraject net als voorgaande jaren budgettair neutraal te realiseren.

Sorteeranalyse is de basis
Jaarlijks wordt de samenstelling van het huishoudelijk restafval in Gooi en Vechtstreek tot in detail onderzocht. De uitkomsten van de sorteeranalyse vormen de basis voor het opstellen van het beleid en eventueel te reffen verbetermaatregelen. Bij de begin 2011 afgeronde sorteeranalyse is dit jaar naast hergebruik, ook gekeken naar CO₂-, kosten- en volumereductie. Dit laatste aspect met het oog op kansen voor het optimaliseren van de inzamelmethodiek. Het bekijken van de huishoudelijke restafvalstroom vanuit verschillende invalshoeken geeft verassende inzichten.

Sturen op gewicht

Grafiek 1

Grafiek 1 hierboven laat de samenstelling van het restafval in Gooi en Vechtstreek in 2010 zien in gewichtspercentages. Uit de diagram is op te maken dat GFT-afval met 38% en oud papier en karton (OPK) met 14% de omvangrijkste potentieel herbruikbare afvalstoffen zijn, die nog in het restafval worden aangetroffen. Slechts 10% van het restafval bestaat uit niet herbruikbaar afval (zoals stofzuigerzakken, kattenbakvulling, sanitair papier e.d.).
Om de resultaten in perspectief te plaatsen is de samenstelling van het restafval in Gooi en Vechtstreek vergeleken met een aantal ‘best practices’ in het land. In vergelijking met de ‘best practices’ is voor Gooi en Vechtstreek het potentieel aan afvalscheiding berekend.

Grafiek 2

Uit grafiek 2 blijkt dat, indien Gooi en Vechtstreek dezelfde prestaties zou leveren als de best practices van elke fractie, in totaal nog 11.430 ton afval extra gescheiden ingezameld zou kunnen worden (blauwe kolom). De meeste scheidingswinst, uitgedrukt in tonnen afvalscheiding, is te behalen met de fractie GFT-afval (ca. 6.000 ton). Daarmee zou in theorie het huidige inzamelresultaat in Gooi en Vechtstreek van 23.000 ton GFT-afval in 2010 komen op 29.000 ton. Een stijging van ruim 25%. Op basis van de invalshoek gewicht zal men zich in Gooi en Vechtstreek dus optimaal moeten inzetten op het optimaliseren van de GFT-inzameling.

Sturen op CO₂
Op basis van het potentieel aan afvalscheiding is ook het potentieel aan CO₂-uitstoot reductie per fractie te berekenen. Voor de berekening is het tonnage extra afvalscheiding vermenigvuldigd met een CO₂-kental per fractie. In Gooi en Vechtstreek zou de uitstoot van 12.560 ton CO₂ vermeden kunnen worden, als de eerder genoemde 11.430 ton extra afvalscheiding wordt gerealiseerd. Anders dan bij hergebruik (hier is GFT-afval de fractie met de meeste potentie) is de meeste milieuwinst, als het gaat om CO₂ reductie, te behalen bij de fracties OPK, met ruim 5.000 Kton en kunststof verpakkingen (plastic) met ca. 4.000 Kton. Ook textiel is vanuit CO₂-oogpunt een interessante fractie (zie grafiek 3 hieronder).

Grafiek 3

NB: De relatief lage CO₂-score voor GFT-afval is te wijten aan de huidige wijze van verwerking (composteren). Indien het GFT-afval op een meer duurzame wijze zou worden verwerkt, zoals vergisten, neemt het CO₂-resultaat aanzienlijk toe.

Sturen op volume
Met het oog op de huidige ontwikkelingen, bijvoorbeeld ten aanzien van alternatieve inzamelmethoden, zoals het gespiegeld inzamelen (prioriteit aan de waardevolle fracties toekennen) en de discussie rondom het bron- dan wel nascheiden van kunststof verpakkingen is ook de volumesamenstelling van het restafval in Gooi en Vechtstreek onderzocht (zie grafiek 4 hieronder).

Grafiek 4

De herbruikbare stromen GFT-afval (11%), OPK (14%), kunststof verpakkingen (plastic; 26%), glas (2%) en textiel (4%) vormen samen 57% van het totale volume van het restafval. Kunststof verpakkingen alleen al vormen een kwart van het totale aantal kubieke meter huishoudelijk afval dat jaarlijks wordt aangeboden.
Indien de herbruikbare afvalstoffen GFT-afval, OPK, Glas, textiel en kunststof verpakkingen volledig uit het restafval geweerd kunnen worden, zou een ledigingfrequentie van 7x per jaar (tegenover nu 26 x per jaar) van het restafval in theorie toereikend kunnen zijn. In grafiek 5 hieronder is duidelijk te zien dat, indien volumevermindering van het aangeboden restafval de insteek is, sturen op kunststof verpakkingen de meest logische keuze zou zijn.

Grafiek 5

Sturen op kostenbesparing
Ook de potentiële besparing op de kosten is per fractie in kaart gebracht. Door het onttrekken van herbruikbare afvalsoorten aan de restafvalstroom nemen de afvalverwijderingskosten af. Het positieve verschil in de kosten tussen de herbruikbare stromen en de kosten van het restafval (die veelal hoger zijn) vormt de basis voor grafiek 6 hieronder.

In de grafiek is te zien dat indien de best practice van GFT-afval in Gooi en Vechtstreek zou worden geëvenaard, de regio jaarlijks ruim € 200.000,- zou kunnen besparen. De fracties OPK en kunststof verpakkingen volgen gelet op het potentieel aan kostenbesparing op de voet. NB: In de besparing zijn de benodigde inspanningen om de extra hoeveelheid GFT-afval gescheiden in te zamelen niet meegenomen. Het te verwachten financiële voordeel kan als uitgangspunt dienen voor het doen van investeringen om de inzamelresultaten te verbeteren. Op die wijze verloopt het verbetertraject ‘budgettair neutraal’. Op de langere termijn kan de investering voor structureel lagere kosten zorgen.

Grafiek 6
Bij de berekening zijn de huidige inzamelvergoedingen voor verpakkingen meegenomen. Het is onduidelijk hoe de vergoedingenstructuur er na 2012 uit komt te zien. Verder is niet duidelijk wat de consequenties zijn van de dalende verwerkingstarieven voor restafval op de langere termijn. Als kostenbesparing het doel is zal Gooi en Vechtstreek dus moeten inzetten op GFT-afval, OPK en kunststof verpakkingen.

Zichtbaar sturen
Zoals blijkt uit het voorbeeld uit Gooi en Vechtstreek bieden sorteeranalyses een schat aan informatie. Het bekijken van de huishoudelijke restafvalstroom vanuit verschillende invalshoeken geeft verassende inzichten en biedt kansen.
In Gooi en Vechtstreek worden de verworven inzichten op korte termijn vertaald naar beleid en aanpak voor de periode tot en met 2014. Communicatie over de voortgang en vooral de prestaties ten aanzien van hergebruik, reductie CO₂-uitstoot, kosten en volume is daarbij een belangrijke factor. Door te sturen op samenstelling wordt de belangrijke bijdrage, die via het huishoudelijke afval wordt geleverd aan de verduurzaming van gemeenten, zichtbaar.

Artikel is afgeleid van een artikel uit GRAM (editie juni 2011), hét blad voor gemeentereiniging en afvalmanagement, www.nvrd.nl